مجموعه آثار رولان توپور
“رولان توپور”، نقاش، تصویرساز، کارتونیست، نویسنده و فیلمساز، متولد ۱۹۳۸ پاریس از پدر و مادری لهستانی، تحصیلات اش را در دانشکده هنرهای زیبای پاریس به پایان رساند و به زودی مشغول طراحی و تصویرسازی به سبک و سیاق خاص خود شد که بی پروایی و نامتعارف بودن آن به مذاق مطبوعات محافظه کار آن زمان فرانسه خوش نمی آمد. مدتی باید می گذشت تا ارزش آثار او درک شود و برترین نشریات اروپا بر سر انتشار شان با هم رقابت کنند.
وحشت از مسخ و هویت باختن، دلمشغولی همیشگی توپور بوده و از دید او این فرایند، بسیار دردناک و زجر آور است، زجری که در آثارش به صورت رنج و عذابی جسمانی تجسم می یابد: کسی که با ضربه چکش فک پایینی اش را جدا کرده اند تا احتمالاً زبان در کام گیرد، یا در فیلم مستاجر، سقوط دردناک “ترلکووسکی” در پایان که دو بار تکرار می شود و در مرتبه ی دوم او بدن خونین و لهیده اش را از پله ها بالا می کشد تا باز از پنجره خود را بر زمین بکوبد و استحاله دردناک خود را کامل کند. شاید به همین دلیل “ورنر هرتزوگ” در برگردان خودش از “نوسفراتو، شبح وحشت” [۱۹۷۹] نقش “رینفیلد” را به توپور داد، وکیلی که به تسخیر دراکولا در می آید، مسخ می شود، هویت می بازد و کارش به جنون می کشد.
دنیا از دید توپور ترسناک و غیر قابل اعتماد است، حتی جنسیت و عشق هم دردناک و دلهره آورند، نه لذت بخش یا عامل رستگاری. او این اضطراب را با خلق دنیایی سیاه و سورئال نشان می دهد، سورئالیسم او از جنس غریب ترین کابوس های بشری است و نه رویا؛ که انگار رویای فرهنگ و تمدن اروپایی بعد از جنگ جهانی دوم به کابوس تبدیل شد. او به همراه “فرناندو آرابال” شاعر اسپانیایی و “آلخاندرو خودوروسکی” فیلسوف شیلیایی در سال ۱۹۶۲ “جنبش وحشت” را پایه گذاشت تا سورئالیسم را به حرکتی شوک آور و تأثیرگذار بر مخاطبین تبدیل کند. شیوه طراحی توپور به طرز شگرفی قدیمی و کلاسیک می نماید، مثل طراحی ها و تصویرسازی های قرن هجده و نوزده که همین، آنها را رمز آمیزتر می کند و حسی تاریخی به ترس هایش می دهد، همان حسی که تماشای فضا سازی های “بری لیندون” استنلی کوبریک در ما ایجاد می کند، هر دو هنرمند بدبین، ورای تاریخ، تمدن و آیین، شمایل موجود غارنشینی را می بینند که بدویت اش را نقاب می گیرد. هر دو نقاب ها را می درند.
آثار توپور در دهه های ۱۹۶۰ و ۷۰ الهام بخش بسیاری از کارتونیست های نخبه گرای اروپا و آسیا بوده اند خصوصاً موج اول کارتون روشنفکرانه ایران بسیار از شیوه ی کار و نگاه او تأثیر گرفته. هنوز هم می شود ردپای توپور را در آثار روشنفکرانه نسل نو دید.
رولان توپور در ۱۶ آوریل ۱۹۹۷ درسن ۵۹ سالگی در گذشت در حالی که تا آخرین روز های زندگی خلاقیت و آفرینندگی یگانه اش را از دست نداد.
